Związek między rodzajem motywacji do nauki a uzależnieniem od uczenia się w kontekście Teorii Autodeterminacji
Na: I Ogólnopolska Konferencja Studencka “PsychoNova”
Data: 19 października 2019
Wygłosił: Stanisław Czerwiński
Streszczenie: Współczesne badania wprowadziły do literatury psychologicznej pojęcie „uzależnienia od uczenia się”, które charakteryzuje się jako kompulsja do uczenia się i zaabsorbowanie aktywnościami związanymi z uczeniem się, prowadzące do znaczącego pogorszenia zdrowia i funkcjonowania jednostki i/lub pogorszenia jakości istotnych relacji osobistych. Zachowanie to objawia się jako utrata kontroli nad czynnością uczenia się i utrzymuje się przez znaczący czas. Uzależnienie od uczenia się jest uznawane za wczesną formę uzależnienia od pracy i spełnia siedem podstawowych kryteriów uzależnienia: ważność, modyfikacja nastroju, tolerancja, objawy abstencyjne, konflikt, nawrót i problemy. Badania wskazują, że uzależnienie jest związane z zaangażowaniem w naukę, jednak niewiele jest wiadomo na temat tego, co dokładnie motywuje uzależnionych do nauki. Teoria Autodeterminacji (Self-Determination Theory) jest jedną z najlepiej przebadanych i najczęściej stosowanych teorii w kontekście edukacyjnym i postuluje, że różnice jakościowe w motywacji mieszczące się na kontinuum od motywacji zewnętrznej do motywacji wewnętrznej, mają równie duże znaczenie dla funkcjonowania człowieka, co różnice ilościowe.
Celem badania było zbadanie związku między jakościowo różnymi rodzajami motywacji do nauki a uzależnieniem od uczenia się. Na podstawie poprzednich badań dotyczących związku między rodzajami motywacji do pracy a uzależnieniem od pracy zostały postawione dwie hipotezy: (i) uzależnienie od uczenia się jest pozytywnie związane z introjekcyjną motywacją do nauki; (ii) uzależnienie od uczenia się jest pozytywnie związane z identyfikacyjną motywacją do nauki.
W badaniu wzięło udział 1149 licealistów (w tym 718 (62,5%) kobiet i 422 (36,7%) mężczyzn, 9 (0,8%) osób nie podało płci) z 3 różnych szkół licealnych w Gdańsku. Średnia wieku wynosiła M = 17,03 (SD = 0,87). Uczestnicy badania wypełniali kwestionariusze metodą „papier i ołówek” na zajęciach lekcyjnych. Kwestionariusze zwierały Skalę samoregulacji naukowej (Academic Self-Regulation Scale; Vansteenkiste, Sierens, Soenens, Luyckx, Lens, 2009) i Bergeńską skalę uzależnienia od uczenia się (Bergen Study Addiction Scale; Atroszko, Andreassen, Griffiths, Pallesen, 2015). Użyte narzędzia były trafne i rzetelne. Została przeprowadzona hierarchiczna analiza regresji, gdzie zmiennymi niezależnymi były płeć, wiek i rodzaje motywacji, a zmienną niezależną uzależnienie od uczenia się.
Istotnymi zmiennymi niezależnymi były płeć (β = -0,23), motywacja introjekcyjna (β = 0,27) i motywacja identyfikacyjna (β = 0,15).
Wyniki pozwalają wnioskować, że motywacja do nauki osób uzależnionych od uczenia się ma naturę zarówno zewnętrzną, jak i wewnętrzną oraz wskazują na kolejne podobieństwa między uzależnieniem od uczenia się, a uzależnieniem od pracy. Umożliwia to lepsze zrozumienie potencjalnych czynników ryzyka rozwoju kompulsywnego uczenia się wśród młodzieży i mają istotne znaczenie dla systemu edukacji w Polsce. Badania podłużne mogą zostać przeprowadzone, aby lepiej zrozumieć mechanizmy rozwoju uzależnienia od uczenia się i móc zaproponować odpowiednie działania prewencyjne.